Długowieczność w systemach emerytalnych

Monografia wpisuje się w obszar ekonomii emerytalnej; wykorzystuje się
w niej zarówno dorobek ekonomii głównego nurtu, jak i ekonomii behawioralnej. Jednak w odróżnieniu
od większości publikacji z tego zakresu w tej pracy są uwzględniane przede wszystkim kwestie
konsumowania dodatkowych oszczędności emerytalnych, a nie tylko ich gromadzenia.
Monografia w takim ujęciu powinna być obowiązkową lekturą dla ekspertów z różnych dziedzin, w tym
nie tylko ekonomistów i prawników, lecz także socjologów, politologów, historyków gospodarczych,
a nawet filozofów czy lekarzy. Wskazane byłoby też wykorzystywanie jej w dydaktyce, w nauczaniu
przedmiotów z zakresu nauk społecznych, a zwłaszcza ekonomii emerytalnej.
prof. dr hab. Elżbieta Mączyńska
Odnosząc się do tez postawionych w pracy, należy zdecydowanie zgodzić się z autorem, że ryzyko
długowieczności jest słabo przeanalizowane w literaturze naukowej (poza aktuarialną), zwłaszcza
w obszarze wyborów dokonywanych przez osoby indywidualne i stymulacji zachowań zmierzających
do ograniczenia tego rodzaju ryzyka. Wynika to z samej jego złożoności i problemów z zarządzaniem
nim, także przez wyspecjalizowane w tym zakresie instytucje finansowe.
Monografia porusza ważną i aktualną tematykę oraz zawiera oryginalne wyniki badań naukowych Autora.
Jest przy tym pozycją bardzo potrzebną, adresowaną do kreatorów i realizatorów polityki społecznej
oraz reformatorów systemów emerytalnych, a także do pracowników naukowych zgłębiających
problematykę funkcjonowania systemu emerytalnego oraz badających decyzje emerytalne osób
indywidualnych. Będzie również niezwykle ciekawa dla studentów i szeroko rozumianych uczestników
systemu emerytalnego.
dr hab. Joanna Rutecka-Góra, prof. SGH

SPIS TREŚCI
Przedmowa 5
Słownik wybranych terminów z zakresu ekonomii emerytalnej 7
Wprowadzenie 1..1
Rozdział 1. ISTOTA I ZAKRES POJĘCIOWY RYZYKA DŁUGOWIECZNOŚCI 3..5
1.1. Definicje i klasyfikacja ryzyka 3..5
1.2. Fazy starości i związane z nią rodzaje ryzyka w systemach emerytalnych – podstawy terminologiczne 41
1.3. Istota, zakres pojęciowy i rodzaje ryzyka długowieczności 4..8
1.4. Dwufazowy model ryzyka starości T. Szumlicza a ryzyko długowieczności 5..2
1.5. Ryzyko długowieczności a inne rodzaje ryzyka w systemach emerytalnych 5..6
1.6. Ryzyko długowieczności jako element ryzyka emerytalnego 5..8
Rozdział 2. WPŁYW RYZYKA DŁUGOWIECZNOŚCI NA SYSTEMY ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO 62
2.1. Ewolucja systemów emerytalnych a ryzyko długowieczności 6..2.
2.2. Wpływ ryzyka długowieczności na prywatne instytucje finansowe 7..4
Rozdział 3. UWARUNKOWANIA RYZYKA DŁUGOWIECZNOŚCI 7..9
3.1. Socjoekonomiczne uwarunkowania ryzyka długowieczności 7..9
3.2. Czynniki zdrowotne, środowiskowe i behawioralne 8..4
3.3. Demograficzne starzenie się populacji a ryzyko długowieczności 8..9
3.4. Modelowanie śmiertelności 1..1..2
Rozdział 4. DECYZJE EMERYTALNE W UJĘCIU EKONOMII NEOKLASYCZNEJ 1..1..8
4.1. Decyzje i proces decyzyjny 1..1..8
4.2. Decyzje emerytalne – charakterystyka i klasyfikacja 1..2..6
4.3. Decyzje emerytalne w kontekście neoklasycznych teorii cyklu życia 1..3..6
4.4. Teorie cyklu życia a oszczędności gospodarstw domowych w Polsce 1..5..4
4.5. Decyzje emerytalne dotyczące wyboru formy wypłat na przykładzie państw UE 1..5..7
Rozdział 5. DECYZJE EMERYTALNE W UJĘCIU EKONOMII BEHAWIORALNEJ 1..6..2
5.1. Odstępstwa od racjonalnego podejmowania decyzji emerytalnych w świetle badań empirycznych 162
5.2. Główne założenia ekonomii behawioralnej – odstąpienie od modelu racjonalneg decydenta (homo oeconomicus) 164
5.3. Teoria perspektywy 1..6..7
5.4. Heurystyki oraz systematyczne błędy poznawcze mające wpływ na decyzje emerytalne
w fazie oszczędzania (akumulacji kapitału) 171
5.4.1. Inklinacje behawioralne o charakterze poznawczym 1..7..5
5.4.2. Inklinacje behawioralne o charakterze motywacyjnym 1..8..3
5.5. Inklinacje behawioralne dotyczące momentu przejścia na emeryturę 1..9..8
5.6. Wpływ inklinacji behawioralnych na decyzje podejmowane w fazie dekumulacji kapitału emerytalnego 203
Rozdział 6. PORÓWNANIE ZASTOSOWANIA TRADYCYJNYCH I BEHAWIORALNYCH BODŹCÓW W SYSTEMACH EMERYTALNYCH 207
6.1. Tradycyjne a behawioralne metody stymulowania oszczędności i optymalizacji decyzji emerytalnych 207
6.2. Bodźce behawioralne (nudges) możliwe do zastosowania w systemach zabezpieczenia emerytalnego oraz ich ograniczenia 210
6.3. Kwestie dyskusyjne i argumenty krytyczne wobec stosowania bodźców behawioralnych w zabezpieczeniu emerytalnym 220
Rozdział 7. PRZYKŁADY ZASTOSOWANIA INTERWENCJI BEHAWIORALNYCH W SYSTEMACH EMERYTALNYCH WYBRANYCH PAŃSTW 225
7.1. Automatyczny zapis do zakładowych systemów emerytalnych w Wielkiej Brytanii  2..2..5
7.2. Program „KiwiSaver” w Nowej Zelandii  2..3..1
7.3. Porażka programu z automatycznym zapisem w Turcji  2..3..4
7.4. Autozapis do programu emerytalnego we Włoszech 2..3..6
7.5. Programy emerytalne z automatycznym zapisem w USA 2..4..1
7.6. Zastosowanie ekonomii behawioralnej w polskim systemie emerytalnym 2..4..6
7.7. Porównanie efektów zastosowania bodźców behawioralnych w systemach emerytalnych wybranych państw 55
Rozdział 8. ROLA PRODUKTÓW ANNUITETOWYCH W ZARZĄDZANIU RYZYKIEM DŁUGOWIECZNOŚCI EMERYTALNEJ 259
8.1. Charakterystyka i klasyfikacja produktów annuitetowych 2..5..9
8.2. Renty życiowe dożywotnie a inne formy konsumpcji oszczędności emerytalnych 2..6..6
8.3. Zagadka annuitetowa i jej uwarunkowania behawioralne 2..6..9
8.4. Ubezpieczenia rentowe od ryzyka długowieczności jako możliwe uzupełnienie systemu zabezpieczenia emerytalnego 276
8.5. Wartość i koszty związane z produktami annuitetowymi 2..7..9
8.6. Opodatkowanie produktów annuitetowych 2..8..8
8.7. Produkty equity release jako alternatywa lub uzupełnienie ubezpieczeń rentowych 290
8.8. Rola doradztwa emerytalnego na rynku produktów annuitetowych 2..9..2
8.9. Produkty annuitetowe a adekwatność dochodowa i automatyczne mechanizmy dostosowawcze w systemie emerytalnym 296
8.10. Regulacje i gwarancje bezpieczeństwa na rynkach produktów annuitetowych 3..0..1
Rozdział 9. PROPONOWANY MODEL ZARZĄDZANIA RYZYKIEM DŁUGOWIECZNOŚCI EMERYTALNEJ Z WYKORZYSTANIEM WYBRANYCH
PRODUKTÓW FINANSOWYCH ORAZ INSTRUMENTÓW EKONOMII BEHAWIORALNEJ 306
9.1. Cel i charakter opracowanego modelu 3..0..6
9.2. Założenia modelu 3..0..8
9.3. Produkty finansowe preferowane w zarządzaniu ryzykiem długowieczności emerytalnej 3..1..3
9.4. Proponowane bodźce fiskalne i behawioralne 3..1..6
9.5. Instytucjonalne i regulacyjne aspekty proponowanego modelu zarządzania ryzykiem długowieczności 319
Rozdział 10. MOŻLIWOŚCI IMPLEMENTACJI PROPONOWANEGO MODELU ZARZĄDZANIA RYZYKIEM DŁUGOWIECZNOŚCI EMERYTALNEJ W WARUNKACH POLSKICH 321
10.1. Badanie empiryczne subiektywnej oczekiwanej długości życia w Polsce 3..2..1
10.2. Obecny kształt systemu emerytalnego i rynku produktów annuitetowych w Polsce oraz propozycje zmian 327
Zakończenie 3..4..5
Bibliografia 3..4..7
Indeks rzeczowy 3..8..5
Spis rysunków 3..9..0
Spis tabel 3..9..4