Ergonomia-ocena stanowisk pracy

Niniejszy podręcznik podejmuje tematykę ergonomii środowiska pracy. Jest przeznaczony dla studentów uczelni technicznych jako uzupełnienie wiedzy z zakresu oceny ergonomicznej stanowisk pracy. Omówiono w nim zagadnienia dotyczące kształtowania przestrzeni pracy, organizacji pracy na stanowisku, obciążenia człowieka pracą i środowiskiem oraz metod oceny ryzyka zawodowego. Informacje zawarte w podręczniku opracowano na podstawie dostępnej literatury, ustaw i rozporządzeń, norm i standardów oraz źródeł internetowych (według stanu na 1.06.2018).

W rozdziale pierwszym przedstawiono definicję stanowiska pracy oraz informacje ogólne, związane z działalnością przedsiębiorstwa, dotyczące warunków, czasu i trybu pracy, wymaganych kwalifikacji zawodowych oraz zakresu obowiązków.

W rozdziale drugim omówiono podstawowe czynniki wpływające na organizację przestrzenną stanowiska, zapewniające bezpieczeństwo i komfort pracy. Rozdział zawiera informacje na temat danych antropometrycznych, pozycji przy pracy i przestrzeni czynności ruchowych, które uwzględnia się przy kształtowaniu stanowisk pracy. Zwrócono uwagę na organizację pracy na stanowisku, elementy wyposażenia oraz ich rozmieszczenie.

Rozdział trzeci poświęcono ergonomicznej ocenie obciążenia człowieka pracą. Omówiono podstawowe informacje dotyczące obciążenia fizycznego i psychicznego oraz przedstawiono zagadnienia związane z czasem pracy.
W rozdziale czwartym zawarto analizę obciążenia środowiskiem pracy, zwracając uwagę w szczególności na czynniki fizyczne, jak mikroklimat, oświetlenie, hałas, drgania mechaniczne i pole elektromagnetyczne. W ograniczonym zakresie omówiono czynniki biologiczne oraz chemiczne i pyły, promieniowanie jonizujące, a także czynniki powodujące wypadki, jak prąd elektryczny i zagrożenia mechaniczne.

Rozdział piąty przedstawia dane z zakresu metod oceny ryzyka zawodowego z uwzględnieniem metod identyfikacji zagrożeń. W rozdziale szóstym odniesiono się do wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Analiza przyczyn ich występowania wpływa na poprawienie warunków panujących na stanowiskach. Przedstawiono kilka ogólnych zaleceń dotyczących kształtowania bezpiecznych warunków pracy oraz zaprezentowano najważniejsze organy sprawujące nadzór i kontrolę na terenie Polski
 

SPIS TREŚCI
WSTĘP 7
1. STANOWISKO PRACY 9
1.1. Wprowadzenie 9
1.2. Zakres obowiązków 9
1.3. Kwalifikacje zawodowe 11
1.4. Miejsce pracy 11
2. STRUKTURA PRZESTRZENNA STANOWISKA PRACY 13
2.1. Wprowadzenie 13
2.2. Dopasowanie antropometryczne 14
2.2.1. Metoda statystyczna 14
2.2.2. Metoda graficzna 17
2.3. Pozycja człowieka przy pracy 17
2.4. Przestrzeń czynności ruchowych 19
2.4.1. Strefa pracy rąk i nóg 19
2.4.2. Strefa obserwacji i identyfikacji wzrokowej 20
2.5. Organizacja pracy na stanowisku 21
2.5.1. Elementy wyposażenia i metody pracy 21
2.5.2. Rozmieszczenie elementów i przedmiotów pracy 23
3. OBCIĄŻENIE CZŁOWIEKA PRACĄ 25
3.1. Wprowadzenie 25
3.2. Proces pracy 26
3.3. Czas pracy 27
3.3.1. Wprowadzenie 27
3.3.2. Czas przerw – metoda Pago 28
3.3.3. Projektowanie przerw na zmianę roboczą 31
3.4. Ergonomiczna ocena wysiłku fizycznego 33
3.4.1. Wprowadzenie 33
3.4.2. Obciążenie dynamiczne 34
3.4.3. Obciążenie statyczne 40
3.4.4. Monotypowość ruchów 46
3.4.5. Ocena całkowitego obciążenia fizycznego 50
3.5. Ergonomiczna ocena wysiłku psychicznego 51
3.5.1. Wprowadzenie 51
3.5.2. Obciążenie informacjami 53
3.5.3. Obciążenie monotonią 55
3.5.4. Ocena całkowitego obciążenia psychicznego 57
3.6. Regulacja stopnia zmęczenia 57
4. ANALIZA OBCIĄŻENIA ŚRODOWISKOWEGO PRACĄ 59
4.1. Wprowadzenie 59
4.2. Mikroklimat 60
4.2.1. Wprowadzenie 60
4.2.2. Parametry mikroklimatu 60
4.2.3. Ocena warunków mikroklimatycznych 61
4.2.4. Środowisko gorące i zimne 63
4
4.2.5. Kształtowanie warunków mikroklimatycznych 65
4.3. Oświetlenie 66
4.3.1. Wprowadzenie 66
4.3.2. Podstawowe wielkości oświetleniowe 66
4.3.3. Ocena oświetlenia na stanowisku 68
4.3.4. Ocena ryzyka zawodowego 70
4.3.5. Projektowanie właściwego oświetlenia 70
4.4. Hałas 71
4.4.1. Wprowadzenie 71
4.4.2. Wpływ na człowieka 72
4.4.3. Ocena hałasu na stanowisku pracy 73
4.4.4. Ocena ryzyka zawodowego 77
4.4.5. Ograniczenie oddziaływania hałasu w środowisku pracy 78
4.5. Drgania 79
4.5.1. Wprowadzenie 79
4.5.2. Wpływ drgań na człowieka 81
4.5.3. Ocena narażenia 82
4.5.4. Wartości dopuszczalne 84
4.5.5. Ocena ryzyka zawodowego 85
4.5.6. Metody ograniczania drgań w środowisku pracy 86
4.6. Pole elektromagnetyczne 87
4.6.1. Wprowadzenie 87
4.6.2. Wpływ na organizm człowieka 87
4.6.3. Parametry charakteryzujące pole elektromagnetyczne 89
4.6.4. Ocena narażenia na pole elektromagnetyczne 89
4.6.5. Ocena ryzyka zawodowego 91
4.6.6. Metody ograniczania zagrożeń elektromagnetycznych 92
4.7. Czynniki chemiczne i pyły 93
4.7.1. Wprowadzenie 93
4.7.2. Wpływ na człowieka 93
4.7.3. Ocena narażenia na substancje chemiczne i pyły 94
4.7.4. Ocena ryzyka zawodowego 95
4.7.5. Metody ograniczania ryzyka zawodowego 96
4.8. Inne czynniki 97
4.8.1. Czynniki biologiczne 97
4.8.2. Promieniowanie jonizujące 98
4.9. Czynniki powodujące wypadki 100
4.9.1. Prąd elektryczny 100
4.9.2. Zagrożenia mechaniczne 101
5. RYZYKO ZAWODOWE 103
5.1. Wprowadzenie 103
5.2. Schemat postępowania 103
5.2.1. Pozyskiwanie informacji 105
5.2.2. Identyfikacja zagrożeń na stanowisku pracy 106
5.2.3. Metody analizy ryzyka 106
5.3. Metody oceny ryzyka 109
5.3.1. Wprowadzenie 109
5.3.2. Metoda z polskiej normy PN-N-18002 110
5.3.3. Metoda risc score 113
5.3.4. Graf ryzyka 115
5.4. Plan działań zmniejszających ryzyko zawodowe 117
6. POPRAWA WARUNKÓW PRACY NA STANOWISKACH 119
6.1. Wprowadzenie 119
6.2. Wypadek przy pracy 119
6.3. Choroba zawodowa 121
6.4. Kształtowanie bezpiecznych warunków pracy 122
6.5. Nadzór i kontrola warunków pracy 124
LITERATURA 127
SPIS RYSUNKÓW 141
SPIS TABLIC 143
ALFABETYCZNY WYKAZ HASEŁ 145